Santiago naar Villarica

5-11

Als we om half elf de stad inlopen, is die nog in diepe slaap. Zondagmorgen en de zon schijnt. Dan is het ook direct lekker warm. Achter het hotel zit de wijk Italia. Die staat als attractie op ons kaartje, maar zonder enige toelichting. Het zijn wel aardige, groene en brede lanen, je zou hier zomaar kunnen wonen in een herenhuis met 3 verdiepingen. Maar daarmee heb je nog geen toeristische attractie. We twijfelen. Misschien ontwikkelt het straatleven zich later op de dag. Met ons kaartje in de hand staan we op de hoek. U zoekt de kunstmarkt straat in deze wijk? Vraagt een willekeurig passerende dame. Even doorlopen en dan links, de avenue Italia. Daar vinden we vele boetiekjes, koffie en eettentjes. In een ervan strijken we neer, onder een stevige parasol. De  jongedame naast ons zit met haar benen opgetrokken op een stoel. Ze lacht uitbundig tegen haar telefoon. Gaten in de spijkerbroek, ook hier, maar wel op onverwachte plekkken, hoog in de pijpen aan de binnenkant.  Links en rechts van het midden. Zou dat ook weer een vorm van moderne communicatie zijn? Gauw de andere kant opkijken anders twittert ze gelijk #Metoo.

Als we op een ander terras een empanada en limonade drinken zit er een blond en zichtbaar buitenlands meisje op haar macbook te werken. De lange blanke blote benen lijken demonstratief uitgestrekt op haar bankje te liggen. Menig voorbijganger kijkt sluiks naar zoveel uitdaging. Valt ons op. Anderen lijken meer geinteresseerd in de mooie laptop.

Piet Hein Eek is ook hier al doorgedrongen met zijn meubeltjes van gebruikt gemaakt hout. Of zijn het kopieen? Leuke vintage design stoeltjes, maar de prijzen moedigen niet direct aan. Dat geldt voor vele produkten hier. Zelfs de Chileense wijn is duurder dan bij AH. Grote klacht van de socialistische broeders. De economie draait goed, door export van koper en landbouwprodukten. Dat trekt de prijzen van de consumptiegoederen omhoog. Het lijkt Noorwegen wel. En dat is erg vervelend voor de mensen met een minimum inkomen dat rond de 5000 usdollar ligt per jaar. En die groep is nogal omvangrijk. Dan zou je mogen verwachten dat in een goed functionerende democratie een sociaaldemocratische partij makkelijk veel stemmen zou kunnen trekken. Maar daarvoor is het politieke landschap te complex en verdeeld. Dat horen we vanmiddag van de gids van de fietsexcursie, Rodriguez. Hoewel zijn  retorische kwaliteiten niet kunnen tippen aan die van Camilo, geeft zijn betoog zijn sterke betrokkenheid aan bij het socialistische gedachtengoed. De fietstocht eindigt bij het presidentieel paleis, dat door het leger in opdracht van Pinochet werd platgegooid met vliegtuigbommen in september 1973. Waarbij Salvador Allende om het leven kwam. Door eigen hand is de officiele lezing, maar die wordt door velen betwijfeld.

Er zijn maar liefst 9 presidentskandidaten, dus genoeg keuze. Maar het is lastig om door de bomen het bos te zien. Wie is echt links, en wie gebruikt het woord sociaal alleen maar om kiezers te misleiden? Er is zelfs een telg van de familie Kast, nazaten van een gevluchte Duitse Nazi, die namens een extreem rechtse partij mee doet.   

We bezoeken ook het museum voor eigentijdse kunst. Een gebouw dat oorspronkelijk door Allende in recordtempo werd gebouwd om de UNCTAD conferentie in 1972 te ontvangen. Na de coup was het presidentieel onderkomen van Pinochet, het paleis lag immers in puin. Later was het ministerie van defensie, en pas in 2005 kwam er een plan om er een vrij toegankelijk cultuurpaleis van te maken. Daarvòòr was het gebouw te beladen. Alsof de muren schuld hadden aan de martelingen en andere misdaden die hier werden bedacht en uitgevoerd. Aldus Rodriguez. Hij moet zijn verhaal steeds in twee talen doen, Spaans en Engels, iets wat voor de groep en hemzelf een behoorlijke handicap is.

Op de plek waar vroeger een groot treinstation lag, is nu een mooi, en goed onderhouden park aangelegd. Het verlaten station was een broeinest van criminaliteit en drugsmisbruik. Een voortvarend stadsbestuur heeft het terrein gesaneerd en een nieuwe betekenis gegeven en is daarbij niet gezwicht voor onroerendgoed magnaten die een verdichting van de stad als een mooi verdienmodel zagen. De vroegere vijver met fontein werd al illegaal door skaters gebruikt in tijden van droogte. Dit gebruik werd gelegaliseerd door een slimme burgemeester. Beter gebruik, en veel minder onderhoud.

We hebben heel wat uurtjes door het centrum van de stad gezworven, die op ons een relaxte en levendige indruk maakt. Een welvarende stad met wat sociale problemen door de daklozen en zwervers die opvallend maar niet ‘hinderlijk’ aanwezig zijn.  Zoals Rodriguez zegt: dit is een verdeeld land. Maar we kunnen in de wijk Bellavista, ongeacht afkomst of overtuiging, goed samen feestvieren, bijvoorbeeld als een  belangrijke voetbalwedstrijd gewonnen is.  

6-9 Weg van Santiago

Go with the flow zegt Malou. Dat betekent dat je moet anticiperen op het locale tempo. Spreek je om 11 uur af, dan kom je om kwart voor twaalf, en hoef je niet te wachten. Als je er al om kwart over tien bent, krijg je direct een opmerking. Jullie zijn veel te vroeg! Dan krijg ik het veel te druk. De hoorbaar Limburgse Malou is er duidelijk wel aan gewend, nu ze twee jaar hier werkt voor HolidayRent. En we hadden ons net geprepareerd voor een zakelijk gesprek in het Spaans.

We hadden de taxi om 9 uur besteld. Dan zijn we mooi op tijd, dachten we want de taxi vanuit de luchthaven deed er bijna anderhalf uur over om bij het hotel te komen. En de camperverhuurder zit nog veel verder weg. Om half tien komt de taxi. De chauffeur wordt op afstand gecoacht door de centrale. Maar niet alle boodschappen komen goed over. Dus rijden we eerst een half uur de verkeerde kant op, maar eenmaal op de Autopista de Norte, die dwars door de stad gaat, zijn we snel in Colina. Daar raakt hij weer de kluts kwijt, dus zetten we onze eigen smartfoonnavigatie maar even bij. De verhuurder zit verstopt achter een brede hoge heg en een groot hek. Met zoveel mooie dure auto’s wil hij kennelijk niet zo in de kijkerd opereren. Dan wordt het voor klanten wel lastiger om je te vinden.  

Om kwart voor twaalf, dus anderhalf uur na aankomst, worden we geholpen, maar de wifi is goed dus kunnen we nog even van Lubach op zondag genieten. We zijn rond half 3  klaar met de formaliteiten. Je moet voor alle ellende die je kan overkomen tekenen, en het eigen risico geldt per gebeurtenis. Vraagt om creatief dateren van krassen deuken en barsten in de ruit, zou je denken. De auto is spiksplinternieuw maar het kampeerbakje is al wat ouder, met enige gebruikssporen. Maar van alle gemakken voorzien zolang je water, stroom en gas hebt. Zelfs een douche. Maar die stouwen we al snel vol met bagage.

Even verderop zit de aanbevolen supermarkt. Een verbazingwekkend assortiment. Komen hier zoveel nederlandse camperhuurders dat de firma VdMeulen hier beschuit en roggebrood aan kan bieden? Aan de (namaak) Gauda waren we inmiddels gewend, maar dit? Om 4 uur gaan we beladen met proviand op pad. Begin van de spits en dan eerst nog even dwars door Santiago. Met een krakkemikkige navigator die niet kan zien of je op de ondergrondse snelweg of op de bovengrondse secundaire weg rijdt. Goed voor relationele spanningen aan boord. De snelweg onder de stad door blijkt toch de beste optie na wat onhandige invoegacties, met veel getoeter, en dan gaan we echt los, weg van Santiago. Rond half 7 houden we het, 160 km verder, voor gezien. Een gezellig plekje achter een benzinestation en wegrestaurant langs de snelweg. Met gratis douche, wc en wifi. En vele trucks die zich kennelijk aan het lokale rijtijdenbesluit moeten houden. Misschien moeten we hier maar 3 weken blijven staan, want de zonsondergang is hier verbluffend mooi.  En de koffie is ook prima.  Dat geluid van voorbijrazende truck, dat went vast, net als het toenemende vliegtuiglawaai in en om de polder, waar Arjen Lubach zich zorgen over maakt.

De volgende morgen denken we daar toch wat anders over. Na een onrustige nacht, tot 2 uur komen er regelmatig nieuwe truck bij op zoek naar een overnachtingsplekje, worden we om 7 uur gewekt door twee truckchaffeurs, met allebei een 40 voets container van Hamburg Sud op de oplegger. Ze starten op 5 meter afstand hun diesel voor een warming up. Flink hoog toerental. Dan helpt het niet om je even om te draaien, dan blijf je je afvragen hoe lang zoiets duurt, en of ze het niet alleen doen om ons te pesten. We maken gebruik van de douche, als je 5 minuten wacht is ie nog warm ook. Mooie voorziening van Copec voor truckchauffeurs, maar ook voor ons soort mensen.

We rijden tot onze grote vreugde regelrecht het voorjaar in. Bloeiende meidoorn, brem en grote koolzaadvelden links en rechts van de weg. Het groen aan de bomen heeft de prille kleuren die we van april-mei kennen. Een extra voorjaar, dat is onbetaalbaar, zeker als je je leeftijd in lentes telt. 

De weg wordt steeds rustiger naarmate we dieper in het zuiden geraken. Het landschap wordt mooier en afwisselender. Niet alleen maar economisvche lintbebouwing, maar mooie soms glooiende landschappen trekken aan ons blikveld voorbij. De witte toppen zijn er niet meer, althans niet zichtbaar.

We stoppen bij Molco Beach. Dat is niet wat de naam belooft. Het ligt ver van het Villarica meer, maar heeft wel een zwembad. Dat is nog niet open, want zo vroeg in het seizoen. De baas verwelkomt ons hartelijk en als we vertellen dat we via  de app I Overlander bij hem komen wordt hij helemaal enthousiast. We krijgen als eerste I-overlander gasten dit seizoen zelfs korting.

Het is een stevig eind rijden, ongeveer 550 km, maar nu zitten we dan ook direct in een interessant gebied. Het ‘lake district’ van Chili. Even voorbij het stadje Villarica, aan de voet van de beroemde vulkaan. Er is veel te ontdekken in deze omgeving. We zijn benieuwd.

Onderweg zien we de verkiezingsbiljetten. Plaatjes van witte mannen met vaak germaans aandoende namen. Wat zien ze er in? Felipe Kast gaat voor Senator. Het is nog een jonge frisse vent dus die nazi zal zijn opa zijn geweest. Duitsers zijn welpopulair hier? Vragen we langs onze neus weg aan de campingbaas, die ook een duits vlaggetje op zijn kaartje heeft staan. Hij denkt even na. Ja, er is hier in de bergen een plekje, waar na de 2e WO een dorpje is ontstaan, waar Duitsers zich vestigden. Eerst alleen mannen, later ook vrouwen en kinderen. Als je goed zoekt kun je het vinden. Verder laat hij zich er niet over uit. Zelf woonde hij een paar jaar in Texas, waar hij een rappe Amerikaans-Spaanse tongval van overhield. Soms lastig te verstaan.

Politiek. (voor de liefhebber) Soms komen nog flarden terug van de verhalen van Rodrigo en Camilo. In begin jaren zeventig was het de tijd van Nixon en Kissinger. Rasboeven voor zover we nu weten. Voor geld is alles te koop, zelfs een democratie. Maar op het hoogtepunt van de koude oorlog was de angst in het westen voor socialistische regimes ongekend, met als voorbeeld het rode gevaar op Cuba. Bewonderenswaardig dat de Cubanen zich nooit hebben laten kisten door de grote buren. Het grote verschil: Allende was geen revolutionair, maar een ‘nette vreedzame’man. En hij had ook geen militante strateeg als Che Guevarra naast zich. Wat hem in  Chili overkwam, een propaganda oorlog tegen de regering en de opvattingen van Allende die door de CIA werd gefinancierd. Op verzoek van de "gevestigde belangen". Hij was met 35 % van de stemmen als winnaar uit de bus gekomen en vormde als socialist samen met steun van de chisten democraten een regering. Geheel volgens de principes van de grondwet: de kandidaat met de meeste stemmen wordt president. Toen hij er eenmaal zat was de kans voor hervormingen beperkt. De VS was direct al verklaard tegenstander van zijn regime, daardoor viel even later ook de steun van de christendemocraten weg. Zijn beleid bestond vooral uit het uitvoeren van de hervormingen die door zijn voorganger, een chistendemocraat, waren ingezet. Vooral landhervormingen. Om de grootgrondbezitters te dwingen hun grond nuttig te gebruiken. Als die daar niet aan meewerken, wordt de grond onteigend en verkocht aan kleine boeren die zelf beter in hun onderhoud willen voorzien. De heersende elite van het land is boos. 1% of 2% van de bevolking, die 90 % van het inkomen verdient. Nog steeds trouwens.

De grote producenten distributeurs van primaire levensbehoeften blokkeren hun voorraden, en stagneren de productie. Daardoor onststaat grote schaarste. Lange rijen voor de winkels en hoge prijzen. Er breekt hongersnood uit. Kindersterfte in het rampjaar 1972, nog te zien op het grote kerkhof dat we bezochten. Allende en zijn regering krijgt het verwijt de economie om zeep te helpen waarmee het alnd in de afgrond stort. De steun in het land voor zijn plannen slinkt ver weg. In die sfeer kon een staatsgreep ontstaan, door het leger. Pinochet en Allende werden als vrienden beschouwd voordat de coup plaatsvond. Voor Allende kwam dit kennelijk als een grote verrassing. Wel een die hem het leven kostte.

Pinochet heeft van 1973 tot 1980 een dictatoriaal schrikbewind gevoerd. Vele duizenden vermeende tegenstanders verdwenen zonder dat ooit nog iets van hen werd vernomen. Vanaf 1980 meende hij een democratisch mandaat te hebben, gebaseerd op een referendum, waarbij het volk kon kiezen voor één kandidaat. Zijn beleid was nogal conservatief en extreem marktgericht. Ook op de gebieden van onderwijs en gezondheidszorg. In die tijd was Milton Friedman de intellectuele voorman van het neokapitalisme. Er werden Chilenen naar Chicago gestuurd om het vak, de doctrine van hem te leren. Hier bekend als de Chicagoboys. Zij werkten de doctrine uit tot concreet beleid, waarschijnlijk extremer dan in de VS zelf in die tijd gangbaar was.

In 1990 trad Pinochet formeel terug. Naar men zegt omdat de achterliggende elite vond dat het land last kreeg van het recente verleden binnen internationale economische context. Sinds 1990 is het land dus weer een democratie. Maar heel veel is er niet veranderd, behalve dan dat de vrijheid van meningsuiting wel veel groter is. De spanning tussen arm, minder arm en extreem rijk is onverminderd groot en een goede voedingsbodem voor onvervalst actiesocialisme.

Het interessante is dat politieke discussie hier nog ergens over gaat. Jongens als Camilo en Rodrigo vechten openlijk voor meer waarheidsvinding over de periode 1970-1980. En uiteraard voor een betere verdeling van de welvaart, te beginnen bij het onderwijs. Er valt nog een wereld te winnen. Dat gevoel is in eigen land al jaren behoorlijk zwak. Maken we deel uit van een angstig, ontevreden en over het paard getild volkje? Dat het liefst een ander de schuld geeft van zijn of haar eigen tekortkomingen. Toch maar emigreren naar hier? Kan ik met wat een Duits klinkende naam  en een beetje grijs haar nog prima de politiek in, net als Gaston von Mühlenbrock.  Kandidaat senator.